Η Παγκόσμια Ημέρα Υγροτόπων 2 Φεβρουαρίου 2014 και τέσσερις προκλήσεις για το μέλλον της Πρέσπας

Η Πρέσπα, η οποία αποτελεί Υγρότοπο Διεθνούς Σημασίας και στις τρεις χώρες που την μοιράζονται, βρίσκεται το 2014 σε ένα σταυροδρόμι.

Από τη μία οι νοοτροπίες και πρακτικές του παρελθόντος που θέτουν σε κίνδυνο τα διασυνοριακά νερά και τους υγροτόπους της. Και από την άλλη, ο δρόμος που οδηγεί στην αειφορία και σε ένα καθαρό, ζωντανό οικοσύστημα.

Τέσσερα κεντρικά ζητήματα για την Πρέσπα είναι: η προστασία και διαχείριση των υδάτινων πόρων, η διασυνοριακή συνεργασία για το περιβάλλον, η προστασία των ευαίσθητων υγροτόπων της Πρέσπας, και η κλιματική αλλαγή και η προσαρμογή σε αυτήν.

1.    Τα νερά είναι η καρδιά της Πρέσπας, αλλά η ποιότητα των νερών απειλείται από τη διαδικασία του ευτροφισμού – την αυξανόμενη συγκέντρωση θρεπτικών ουσιών στο νερό. Επιπλέον, καθώς τα νερά της Πρέσπας στα κατάντη ρέουν στη Λίμνη της Οχρίδας, στον Μαύρο Δρίνο και στη λίμνη της Σκόδρας, και καταλήγουν στην Αδριατική,  η κατάσταση των νερών της Πρέσπας μπορεί να έχει επίδραση σε όλο το μήκος της λεκάνης μέχρι τις εκβολές της. Γι’ αυτό ο σχεδιασμός της διαχείρισης των υδάτων πρέπει να γίνεται σε ευρύτερη κλίμακα, με την ενεργή συμμετοχή όλων των ενδιαφερομένων φορέων και πολιτών από όλες τις παραλίμνιες/ παραποτάμιες χώρες. Παρότι – με την εξαίρεση της Αλβανίας – έχουν μέχρι τώρα εκπονηθεί τα εθνικά διαχειριστικά σχέδια υδάτων για τη λεκάνη της Πρέσπας, ο ευρύτερος διασυνοριακός και περιφερειακός σχεδιασμός και η ολοκληρωμένη διαχείριση λεκανών απορροής – όπως απαιτείται από τα διεθνή και Ευρωπαϊκά πρότυπα – απουσιάζουν.  

2.    Η διασυνοριακή συνεργασία ανάμεσα στις τρεις χώρες που μοιράζονται τις λίμνες των Πρεσπών ξεκίνησε πριν 14 χρόνια με την ίδρυση του Πάρκου Πρεσπών – της πρώτης διασυνοριακής προστατευόμενης περιοχής στα Βαλκάνια. Η πρωτοβουλία αυτή, η οποία έχει εγκωμιαστεί από τη διεθνή κοινότητα για το θάρρος και την καινοτομία της, έχει παγώσει εδώ και τέσσερα χρόνια λόγω της άρνησης της Ελληνικής Κυβέρνησης να κυρώσει τη διεθνή Συμφωνία που υπέγραψε το 2010 με τις άλλες δύο παραλίμνιες χώρες και την Ε.Ε. Το μέλλον της διασυνοριακής συνεργασίας τώρα βρίσκεται στα χέρια των τοπικών φορέων, αλλά και της διεθνούς κοινότητας, η οποία δείχνει έντονο ενδιαφέρον για την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος στην ευρύτερη λεκάνη απορροής.

3.    Οι υγρότοποι της Πρέσπας περιλαμβάνουν – πέραν από τις δύο λίμνες Μεγάλη και Μικρή Πρέσπα – και μία αλυσίδα από μικρές ευαίσθητες υγροτοπικές περιοχές οι οποίες είναι επίσης προστατευόμενες: το φυσικό πάρκο Ezerani, ο βάλτος του Stenje, oι εσωτερικοί υγρότοποι της Βρωμολίμνης, αλλά και καλαμιώνες, υγρολίβαδα και μικρά ρέματα σε όλη τη διασυνοριακή λεκάνη. Αυτοί οι υγρότοποι παρέχουν οικοσυστημικές υπηρεσίες απαραίτητες για την ανθρώπινη ευημερία και οικονομία, όπως καθαρό νερό, προστασία από πλημμύρες και διάβρωση, καθώς και βιότοπους για ψάρια και υδρόβια πτηνά. Οι υπηρεσίες αυτές δεν μπορούν να αντισταθμιστούν από τα βραχυπρόθεσμα και μυωπικά οικονομικά οφέλη που επιδιώκουν διάφοροι επενδυτές, κυρίως μέσω της αποξήρανσης για τουριστική ανάπτυξη ή υδροηλεκτρικά έργα.

4.    Η κλιματική αλλαγή είναι μία πρόκληση του μέλλοντος – αν και πιθανώς βρίσκεται πιο κοντά απ’ όσο πιστεύουμε. Οι λίμνες των Πρεσπών είναι δυο μεγάλα υδάτινα σώματα τα οποία έχουν επίδραση στο κλίμα της γύρω περιοχής κάνοντάς το πιο ήπιο, και παρέχουν άπλετους υδάτινους πόρους. Η προσαρμογή ανθρώπων και φύσης στην κλιματική αλλαγή απαιτεί την προστασία των λιμνών, της ευαίσθητης επιφάνειας όπου το νερό συναντάει τη στεριά, και ολόκληρης της λεκάνης απορροής τους. Κάτι τέτοιο μπορεί να συμβεί μόνο με τη συνεργασία των λαών που μοιράζονται αυτό το ανεκτίμητο αγαθό.

To PrespaNet, το δίκτυο περιβαλλοντικών οργανώσεων για την Πρέσπα, το οποίο ιδρύθηκε πριν 12 ακριβώς μήνες, με την ευκαιρία της Παγκόσμιας Ημέρας Υγροτόπων υπογραμμίζει αυτές τις τέσσερεις προκλήσεις και αναδεικνύει το δρόμο για την αειφορία στην Πρέσπα. Οι τρεις ΜΚΟ, η MES, η PPNEA και η ΕΠΠ, δηλώνουν: Η Πρέσπα είναι μια μοναδική περιοχή, με πληθώρα φυσικών και πολιτιστικών αξιών, με μια μακριά ιστορία αρμονικής συνύπαρξης ανάμεσα στον άνθρωπο και τη φύση και ένα αξιόλογο ιστορικό προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος και συνεργασίας τα τελευταία χρόνια. Οι συνεργαζόμενες περιβαλλοντικές οργανώσεις υποστηρίζουν ένθερμα και εμπνέονται από την αναζήτηση των ανθρώπων της Πρέσπας για ένα καλύτερο κοινό μέλλον μέσω της αειφόρου αξιοποίησης και ταυτόχρονα της διατήρησης των υγροτόπων και ολόκληρου του φυσικού πλούτου του τόπου τους.

Για περισσότερες πληροφορίες:

Μίλτος Γκλέτσος, Συνεργάτης Πολιτικής (email: m.gletsos@wwf.gr, τηλέφωνο 210-3314893)

Svetlana Pejovic, Υπεύθυνη Επικοινωνίας της MES (email: arsovska@mes.org.mk, τηλέφωνο 00389-22402773)

Olsi Nika, Υπεύθυνος Επικοινωνίας της PPNEA (email: o.nika@ppnea.org, τηλέφωνο: 00355-422-56257)

Σημειώσεις για τους συντάκτες

1.     Η λεκάνη των Πρεσπών βρίσκεται στη Νοτιοανατολική Ευρώπη και την μοιράζονται 3 χώρες. Φιλοξενεί δύο λίμνες, τη Μικρή και την Μεγάλη Πρέσπα οι οποίες βρίσκονται σε υψόμετρο 853μ. και περιβάλλονται από οροσειρές που ξεπερνούν τα 2000μ.

2.     Η 2^η Φεβρουαρίου (Παγκόσμια Ημέρα Υγροτόπων της Σύμβασης Ραμσάρ για τους Υγροτόπους) είναι μία σημαντική ημερομηνία για την Πρέσπα: Το διασυνοριακό Πάρκο Πρεσπών ιδρύθηκε στις 2 Φεβρουαρίου του 2000 με κοινή Διακήρυξη των Πρωθυπουργών των 3 χωρών. Το Πάρκο στοχεύει στην προστασία των οικολογικών αξιών της περιοχής μέσω της συνεργασίας των τριών παραλίμνιων χωρών, και στην προώθηση της οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης των τοπικών κοινοτήτων. Το διασυνοριακό Πάρκο Πρεσπών είναι η πρώτη διασυνοριακή προστατευόμενη περιοχή στη Νοτιοανατολική Ευρώπη. Η διεθνής «Συμφωνία για την Προστασία και την Βιώσιμη Ανάπτυξη του Πάρκου Πρεσπών» υπογράφηκε στις 2 Φεβρουαρίου του 2010 από τους 3 Υπουργούς Περιβάλλοντος και τον Επίτροπο της Ευρωπαϊκής Ένωσης για το Περιβάλλον. Προβλέπει τη δημιουργία διασυνοριακών θεσμικών οργάνων για τη διαχείριση του Πάρκου, με πιο σημαντικά την Επιτροπή Διαχείρισης του Πάρκου Πρεσπών (για την παρακολούθηση και το συντονισμό των δράσεων για την εφαρμογή της Συμφωνίας), τη Γραμματεία της (επικουρικό τεχνικό και διοικητικό όργανο) και την ομάδα εργασίας διαχείρισης υδάτων (αποτελούμενη από τους αρμόδιους φορείς των 3 χωρών που θα γνωμοδοτεί στην Επιτροπή Διαχείρισης σε σχέση με θέματα ολοκληρωμένης διαχείρισης λεκανών απορροής σύμφωνα με την Οδηγία-Πλαίσιο για τα Νερά της Ε.Ε.) 

3.     Το Δίκτυο Περιβαλλοντικών Οργανώσεων για το Πάρκο Πρεσπών αποτελείται από την ΕΠΠ η οποία έχει έδρα στον Άγιο Γερμανό Πρεσπών, την MES με έδρα στα Σκόπια, και την PPNEA με έδρα στα Τίρανα.