Ομιλία Ι. Παπαϊορδανίδη στο έκτακτο συνέδριο της ΕΝΠΕ

Καλησπέρα σας κ. Πρόεδρε, κυρίες και κύριοι συνάδελφοι. Μετά και τις ομιλίες των Περιφερειαρχών του κ. Αγοραστού και του κ. Τζιτζικώστα, είναι μάλλον άχαρος ο ρόλος ο δικός μου στην εισήγηση που θα ακολουθήσει και το λέω αυτό μετά απολύτου γνώσεως, γιατί ειπώθηκαν πολλά πράγματα για τους Κεντρικούς Αυτοτελείς Πόρους και εμείς καλούμαστε να διαχειριστούμε τη μιζέρια μας, θα μου επιτρέψετε να πω, από τους πόρους που στερεί η κεντρική κυβέρνηση από τις Περιφέρειες.

Εν τούτοις όμως το σημερινό μας έκτακτο συνέδριο, είναι μια μικρή απόδειξη ότι η Ελλάδα αλλάζει και περνά από την εποχή των μεγάλων, αλλά κενών διακηρύξεων, στην εποχή του ρεαλισμού. Είναι ίσως από τα ελάχιστα θετικά της κρίσης. Ένα μικρό πάτημα των τελευταίων τεσσάρων χρόνων γίνεται μάθημα. Η επιτυχής διαπραγμάτευση δεν αποτελεί μονάχα πολιτική βούληση, αλλά προπάντων προϋποθέτει πρόταση ρεαλιστική, μετρήσιμη και αξιολογήσιμη.
Αυτός είναι άλλωστε και ο στόχος που εισάγουμε μετρήσιμα κριτήρια στον υπολογισμό κατανομής των κεντρικών αυτοτελών πόρων. Να αποτελέσουν την πρότασή μας στη διαπραγμάτευση με τα Υπουργεία Εσωτερικών και Οικονομικών. Αλλά και να καταστούν θεμέλια της δικής μας ενότητας. Ενότητα που θα σφυρηλατήσουμε όλοι εμείς ως υπηρέτες του θεσμού με μια ενιαία φωνή διεκδίκησης.
Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι, στο άρθρο 260 του «Καλλικράτη» προβλέπεται από πού αντλούνται οι Κεντρικοί Αυτοτελείς Πόροι και τι γίνεται στις περιπτώσεις μεταβίβασης αρμοδιοτήτων.
Καταλήγουμε όμως ότι με κοινή απόφαση των Υπουργών Εσωτερικών και Οικονομικών και ύστερα από γνώμη της Ένωσης Περιφερειών καθορίζεται το σύνολο των Κεντρικών Αυτοτελών Πόρων.
Επίσης με απόφαση του Υπουργού Εσωτερικών, μετά από γνώμη της Ένωσης Περιφερειών καθορίζονται και τα ποσοστά Κατανομής των Πόρων που αφαιρούν τις περιφερειακές ενότητες τις πρώην Νομαρχιακές Αυτοδιοικήσεις.
Η εν λόγω απόφαση δεν έχει ακόμα εκδοθεί, με αποτέλεσμα να εφαρμόζεται το σύστημα κατανομής που ίσχυε για τις Νομαρχιακές Αυτοδιοικήσεις.
Επομένως, προκύπτει η ανάγκη για τη διατύπωση πλήρως εμπεριστατωμένης και τεχνικά άρτιας γνώμης προς το Υπουργείο Εσωτερικών, για την κατανομή των Κεντρικών Αυτοτελών Πόρων προς τις Περιφέρειες, επί τη βάσει των δημογραφικών, γεωμορφολογικών, διοικητικών, οικονομικών, κοινωνικών, περιβαλλοντικών και πολιτιστικών χαρακτηριστικών κάθε Περιφέρειας, αλλά και του κριτηρίου της άμβλυνσης των περιφερειακών ανισοτήτων όπως ορίζει το άρθρο 259 παρ. 4 και 260 παρ. 5 του Ν. 3852/2010.
Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι, μέχρι σήμερα η βαρύτητα των παραπάνω κριτηρίων στον υπολογισμό των Κ.Α.Π. –θα μου επιτρέψετε να πω- ήταν προσηλωμένη στο παρελθόν. Κατέληξε να αποτελεί μια απλή επίκληση -υπαγωγή στην τυπική νομιμότητα. Και πολλές φορές χρησιμοποιήθηκε για να καλύψει εύσχημα τις διαπροσωπικές και ενδοκομματικές μας απαιτήσεις, αλλά και διευκολύνσεις. Αυτό σήμερα αλλάζει, γιατί το Δ.Σ. τόλμησε, διότι η διαφάνεια και η ουδετερότητα – τα κοινά για όλους μέτρα και σταθμά – αποτελούν τους σημαντικότερους πυλώνες αξιοπιστίας του θεσμού.
Και είμαι πεπεισμένος ότι όλοι θα συμφωνήσετε σε αυτή την επισήμανση. Όπως, όλες και όλοι γνωρίζετε, οι Κ.Α.Π. διακρίνονται σε λειτουργικούς και επενδυτικούς. Έτσι, λοιπόν, προέκυψαν αντίστοιχα κριτήρια τα οποία συμφωνήθηκαν για αυτές τις δύο κατηγορίες.
Σε ό,τι αφορά τους λειτουργικούς Κ.Α.Π., λαμβάνοντας υπόψη και το νομικό πλαίσιο, συμπεριλήφθηκαν 19 διαφορετικά πληθυσμιακά, κοινωνικά, οικονομικά, και γεωγραφικά κριτήρια, τα οποία η μελέτη που έγινε από την ΠΕΤΑ, ομαδοποίησε σε πέντε άξονες βαρύτητας:
Ο πρώτος συγκεντρώνει κριτήρια που σχετίζονται με τη μόρφωση και τη δομή της απασχόλησης.
Ο δεύτερος σχετίζεται με τη χρήση της κατοικίας με το υψηλό ποσοστό εξοχικών κατοικιών.
Ο τρίτος άξονας έχει συγκεντρώσει το ποσοστό των αλλοδαπών και το ποσοστό του οικονομικά ενεργού πληθυσμού, από την μία, αλλά και τη μέση ηλικία από την άλλη.
Ο τέταρτος, το υψηλό ποσοστό των ανέργων.
Και ο πέμπτος το ποσοστό της εργασιακής κινητικότητας μεταξύ διαφορετικών περιφερειακών ενοτήτων.
Οι πέντε αυτοί άξονες σε συνδυασμό με τον πληθυσμό κάθε περιφέρειας συνιστούν ένα μέρος της βάσης υπολογισμού των λειτουργικών Κ.Α.Π. Αυτό που θα λέγαμε αναλογικό και μετά από διαβούλευση τόσο στην Οικονομική Επιτροπή της ΕΝ.Π.Ε., όσο και στο Διοικητικό Συμβούλιο προτάθηκε κατ’ αρχήν να βαρύνει τον υπολογισμό κατανομής. Ένα ποσοστό 75%.
Υπάρχει, όμως και ένα εξισορροπητικό μέρος. Το δεύτερο μέρος, το οποίο δώσαμε βαρύτητα 25% και αποτελείται από μεταβλητές όπως είναι η νησιωτικότητα, η ορεινότητα, η γεωμορφία, με άλλα λόγια, κάθε περιφέρειας.
Διαπιστώσαμε, όμως, κυρίες και κύριοι συνάδελφοι, ότι μια τέτοια κατανομή δημιουργούσε νέου τύπου στρεβλώσεις. Μείωνε, δηλαδή, σημαντικά το ύψος των ΚΑΠ σε ορισμένες περιφέρειες και συνάντησε τις αντιδράσεις Περιφερειαρχών και Περιφερειακών Συμβούλων.
Για να υπηρετηθεί το αίσθημα της δικαιότερης κατανομής των πόρων αποφασίστηκε κατ’ αρχήν να υπάρχει ένας συντελεστής διόρθωσης. Με αυτόν τον τρόπο θα διασφαλίζεται ότι η μείωση στην κατανομή λειτουργικών πόρων προς τις Περιφέρειες για το έτος 2013 δεν θα μπορούσε να είναι μεγαλύτερη του 10%, σε σχέση με ποσά που ελάμβανε κάποιος την προηγούμενη χρονιά.
Σε ό,τι αφορά τους επενδυτικούς Κ.Α.Π., ακολουθήθηκε η ίδια τεχνική. Τα δύο μεγέθη που χρησιμοποιούνται για τον προσδιορισμό τους είναι αφενός η έκταση, η οποία σε μεγάλο βαθμό αποτυπώνει τις ανάγκες συντηρήσεις υφιστάμενων υποδομών και ο συντελεστής επίσης ειδικών συνθηκών, που αναφέρθηκε προηγουμένως, με την προσθήκη της «μητροπολιτικότητας». Και επιτρέψτε μου να πω ότι αφορά τις δυο μεγάλες περιφέρειες.
Η εσωτερική κατανομή της βαρύτητας των δύο μεγεθών είναι και σε αυτή την περίπτωση 75% για την έκταση (ο αναλογικός συντελεστής) και 25% για τις λεγόμενες «ειδικές συνθήκες» (ο εξισορροπητικός συντελεστής). Και εδώ, βεβαίως, παρατηρήθηκαν στρεβλώσεις. Στη περίπτωση όμως των επενδυτικών Κ.Α.Π. η Οικονομική Επιτροπή και το Διοικητικό Συμβούλιο οριοθέτησαν κατ’ αρχήν το ανώτερο όριο μείωσής τους να ανέλθει στο 35%.
Σε κάθε περίπτωση –και θα σταθώ στο σημείο αυτό- επιδίωξή μας, είναι αυτή η διαδικασία που ξεκίνησε και που ακολουθήσαμε, να είναι μια ανοιχτή, διαρκής διαδικασία αναθεώρησης, με σκοπό την άμεση διόρθωση των αδυναμιών και των στρεβλώσεων που θα παρατηρούνται, προκειμένου να καθιστούμε αντικειμενικά και επίκαιρα τα κριτήρια.
Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι, σκοπός της πρότασης είναι η κατανομή των Κεντρικών Αυτοτελών Πόρων μεταξύ των Περιφερειών. Με λίγα λόγια, η δική μας συμφωνία. Να θυμόμαστε όμως ότι αυτό αποτελεί ουσιαστικά το πρώτο βήμα που έχει ως στόχο την ουσιαστική οικονομική αυτοτέλεια της Περιφερειακής Αυτοδιοίκησης από την Κυβέρνηση.
Στόχος που δεν θα επιτευχθεί αν δεν υλοποιηθούν οι προτάσεις που σχεδόν ομόφωνα εγκρίναμε στο πρώτο τακτικό μας συνέδριο. Προτάσεις που συναρτώνται άμεσα με την απόδοση των πόρων που δικαιούμαστε από την Κυβέρνηση και είναι αναγκαίοι για την κάλυψη του κόστους των αρμοδιοτήτων που μεταφέρθηκαν σε εμάς με τον Καλλικράτη.
Πιο συγκεκριμένα: Nέος τρόπος υπολογισμού των Κ.Α.Π. σε τριετή βάση, με μέγιστο όριο διακύμανσης, για να εξασφαλίζεται ο καλύτερος δυνατός προγραμματισμός των Επιχειρησιακών μας Σχεδίων.
Η εξασφάλιση ενός εγγυημένου ποσού λειτουργικών σε σχέση με τις μεταφερόμενες αρμοδιότητες. Γι’ αυτό απαιτείται και θα γίνει αυτή η προσπάθεια από την Ένωση Περιφερειών, η ταχύτερη δυνατή ποσοτικοποίηση του κόστους των υπηρεσιών. Κίνηση που θα συμβάλει στη βελτίωση των παρεχόμενων υπηρεσιών, τη σχέση κόστους και οφέλους, αλλά και στην αυτόματη μεταφορά καλών πρακτικών από περιφέρεια σε περιφέρεια, με γνώμονα –και είναι σημαντικό αυτό που θα πω- την εξασφάλιση να μπορούμε να παρέχουμε σε κάθε πολίτη, σε όποια γωνιά της πατρίδας μας και εάν βρίσκεται, του ίδιου επιπέδου ποιότητας υπηρεσιών.
Η εγκαθίδρυση μηχανισμού αυτόματης εκχώρησης των αναλογούντων πόρων για τις μεταφερόμενες αρμοδιότητες και τέλος η θέσπιση ρητρών έγκαιρης καταβολής από την κεντρική κυβέρνηση. Και επειδή το άκουσα νωρίτερα, για να μην εκλιπαρούν οι Περιφερειάρχες για αυτά που δικαιούμαστε. Όταν υπάρχει αυτό το σύστημα και υπάρχει αυτός ο μηχανισμός αυτόματης εκχώρησης με τη θέσπιση της ρήτρας, διασφαλίζεται ότι υπάρχει ομαλή ροή χρηματοδότησης και δεν περιμένουμε ακόμη και σε αυτές τις έκτακτες συνθήκες, κανένα τέλος του οικονομικού έτους.
Κλείνοντας, γιατί μάλλον το ενδιαφέρον σας, ενώ προειδοποίησα ότι είναι άχαρος ο ρόλος μου, δεν είναι πολύ μεγάλο απ’ ό,τι φαίνεται για τους ΚΑΠ. Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι, θα ήθελα να ζητήσω κατ’ αρχήν την ομόθυμη στήριξη της πρότασης γι’ αυτό το πρώτο βήμα που κάναμε, διότι τα επιχειρήματά μας αδυνατίζουν εάν δεν υπάρχει μια οργανωμένη συλλογική διεκδίκηση από την κυβέρνηση.
Η Ένωση Περιφερειών τόλμησε ως θεματοφύλακας κατ’ αρχήν της διαφάνειας, της εξάλειψης των περιφερειακών ανισοτήτων, της διατήρησης της κοινωνικής συνοχής με θεσμικές δημοκρατικές διαδικασίες. Γίνεται και το αποδεικνύουμε ότι το κάνουμε, είμαστε εδώ για να συνεχίσουμε.
Σας ευχαριστώ!

Πίνακας Συντελεστών Περιφερειών Λειτουργικών ΚΑΠ
ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΕΣ
Συντελεστής για κάθε Περιφέρεια_2011

Συντελεστής για κάθε Περιφέρεια_2012 Συντελεστής για κάθε Περιφέρεια_2013

ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΑΚΗΣ 0,071 0,071 0,064
ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ 0,141 0,141 0,140
ΔΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ 0,048 0,048 0,056
ΗΠΕΙΡΟΥ 0,053 0,053 0,057
ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ 0,077 0,077 0,069
ΣΤΕΡΕΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ 0,075 0,076 0,077
ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ 0,034 0,035 0,037
ΔΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ 0,067 0,067 0,060
ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ 0,075 0,075 0,078
ΑΤΤΙΚΗΣ 0,224 0,223 0,210
ΒΟΡΕΙΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ 0,033 0,033 0,035
ΝΟΤΙΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ 0,042 0,042 0,053
ΚΡΗΤΗΣ 0,060 0,060 0,064

Πίνακας Συντελεστών Περιφερειών Επενδυτικών ΚΑΠ

ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΕΣ Συντελεστής για κάθε Περιφέρεια_2011 Συντελεστής για κάθε Περιφέρεια_2013
ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΑΚΗΣ 0,072 0,079
ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ 0,111 0,115
ΔΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ 0,061 0,076
ΗΠΕΙΡΟΥ 0,069 0,073
ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ 0,078 0,088
ΣΤΕΡΕΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ 0,05 0,098
ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ 0,078 0,046
ΔΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ 0,093 0,073
ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ 0,103 0,105
ΑΤΤΙΚΗΣ 0,104 0,067
ΒΟΡΕΙΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ 0,045 0,051
ΝΟΤΙΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ 0,059 0,064
ΚΡΗΤΗΣ 0,077 0,065